Eenzaamheid komt voor onder alle lagen van de bevolking, van jong tot oud, rijk, arm, man, vrouw. Een netwerk van goede relaties met anderen, is net als financiële zekerheid en gezondheid, een onmisbaar onderdeel van de kwaliteit van het leven. De kwaliteit van het leven verminderd wanneer mensen zich niet verbonden voelen met anderen.

Definitie eenzaamheid

Een gangbare definitie van eenzaamheid is:
Het subjectief ervaren van een onplezierige of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat het aantal contacten dat men heeft met andere mensen geringer is dan men wenst. Het kan ook zijn dat de kwaliteit van de gerealiseerde relaties achterblijft bij de wensen.

Toch is voor veel mensen niet duidelijk wat eenzaamheid precies is. We horen allerlei verschillende uitspraken over eenzaamheid:
“Maar ja, wat ís eenzaamheid? Wanneer ben je eenzaam?”
“Als je alleen niet gelukkig kunt zijn ben je het samen ook niet.”
“Eenzaamheid is: niet in harmonie met jezelf zijn. Word vrienden met jezelf.”
“Je verhaal kwijt kunnen.”
“Anders zijn voelt eenzaam. Er niet bij horen. Bij jezelf horen is belangrijk.”
“Je moet jezelf wel bezig houden en mensen opzoeken.”
”Het leven is mooi zolang je zelf er wat van maakt. “

De volgende feiten over eenzaamheid geven meer duidelijkheid:

1. Eenzaamheid is onvrijwillig.
   Het wordt opgevat als een negatieve situatie, die wordt gekenmerkt door een gemis en teleurstelling.
2. Eenzaamheid is een persoonlijke, subjectieve ervaring.
   Alleen de persoon zelf kan aangeven of er sprake is van eenzaamheid. De relaties die een persoon heeft worden vergeleken met de wensen die men heeft ten aanzien van die relaties. Sommige mensen voelen zich sneller eenzaam, bijvoorbeeld wanneer het aantal contacten afneemt na het pensioen. Andere mensen voelen zich pas eenzaam wanneer zij bijna met niemand meer contact hebben. Eenzaamheid kan niet objectief gemeten worden. Je kunt dus niet zeggen: “Die persoon heeft zo weinig contacten, die is eenzaam.” Ook bij woonzorgcentrum Paasbergen in Odoorn hebben ze deze ervaring: “Het is moeilijk te zeggen wanneer iemand eenzaam is. Sommige mensen hebben veel anderen om zich heen en voelen zich eenzaam. Anderen hebben weinig mensen om zich heen en voelen zich niet eenzaam. Het is subjectief.”
3. Eenzaamheid en alleen zijn, zijn twee heel verschillende dingen.
   Zoals ook in de interviews naar voren kwam: alleen zijn en eenzaamheid zijn twee heel verschillende zaken. Een geïnterviewde: “Soms ben ik eenzaam in een groep.” Ook onderzoekshoogleraar Brené Brown geeft aan dat zij zich het vaakst eenzaam voelt wanneer ze samen is met anderen. Bij haar thuis noemen ze dat gevoel van niet verbonden zijn ‘het eenzame gevoel’. Als introverte vrouw stelt ze veel prijs op tijd in haar eentje. Dat kan heel krachtig en helend zijn, zegt ze.Een uitspraak van een oudere inwoner van de gemeente: “Wanneer je goed alleen kunt zijn, hoef je ook niet eenzaam te zijn.” Andere geïnterviewden waren het hier veelal mee eens, met één toevoeging: “Iets aan contacten is toch wel nodig”.
4. Eenzaamheid is een gebrek aan betekenisvolle relaties met partner en familieleden.
   Het hebben van een (huwelijks)partner is van groot belang voor het welbevinden van mensen. Toch kunnen ook andere relaties een belangrijke rol spelen in het voorkomen van eenzaamheid. Het gaat dan vooral om contacten binnen de familie. Dit zien we terug bij de uitkomsten van de straatinterviews. Wanneer je familieleden zou weglaten in de netwerken van mensen, blijft er voor veel mensen weinig over. Familiecontacten zijn voor de inwoners van de gemeente Borger-Odoorn belangrijk.
5. Eenzaamheid is een gebrek aan betekenisvolle niet-familiale relaties.
   Toch kunnen ook andere relaties dan die van de familie belangrijk zijn bij het voorkomen van eenzaamheid. Het gaat dan om vrienden, collega’s, kennissen en buren.

Er bestaan drie soorten eenzaamheid:

1. Emotionele eenzaamheid
   Als iemand een sterk gemis ervaart van een intieme relatie, een emotioneel hechte band met een partner of vriend(in). Het gaat dan om iemand om gevoelens mee te delen.
2. Sociale eenzaamheid:
   Draait om minder contact hebben met andere mensen dan je wenst. Denk aan het missen van vrienden, kennissen of collega’s. Het sociaal netwerk schiet tekort. Er is een sociale behoefte. Dit gaat niet altijd om het aantal contacten, maar meer om de gelijkwaardigheid in het contact.
3. Existentiële eenzaamheid:
   Als een gevoel van zinloosheid. Het ontbreekt iemand dan aan zingeving. Iemand zou graag nog wat toevoegen, van betekenis willen zijn.

Ervaring geïnterviewden:

Wat is de definitie volgens mensen die zijn geïnterviewd? Iemand zegt het volgende over emotionele eenzaamheid: “Wat ik het meest vervelende vind, is dat wanneer ik thuis kom er niemand is om tegen te praten. Soms ga ik ’s avonds wel eens naar de buren, maar dat kan ik ook niet altijd doen. Het liefste zou ik iemand hebben waar ik mijn verhaal aan kwijt kan.”

Een andere vertelt over sociale eenzaamheid: “Ik heb een partner, we hebben een LAT-relatie, ik kan goed met hem praten. Hier in het dorp mis ik de contacten. Ik ben vrij direct en dat zijn ze hier niet. Ik pas er gewoon niet tussen op het schoolplein.”

Meer lezen? Eenzaamheid moet geen ziekte worden die we willen bestrijden.

Bronnen

• Tilburg, T. van & Jong Gierveld, J. de (2007). Zicht op eenzaamheid. Assen: Koninklijke van Gorcum.
• Brené Brown (2018). Verlangen naar verbinding. Amsterdam: A.W. Bruna Uitgevers.
• Leeuwerke, J. (2019). Van eenzaamheid naar verbondenheid. Borger: Andes.

Geen artikel meer missen?

 Schrijf je dan nu in in en ontvang een melding bij een nieuw interessant artikel. 

Schrijf je in

Dank voor je inschrijving! Vanaf nu mis je geen enkel artikel meer.